Wij vroegen Peter Vonk, vice-voorzitter van de Rekenkamercommissie HHNK, als gastschrijver om verslag te doen van de discussie over het Rekenkamerrapport over gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater:
In de vergadering van 11 november is in het Algemeen bestuur van HHNK het rekenkamerrapport “De doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid rond gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater” besproken.
De aanleiding van het rekenkamer onderzoek was dat er nog steeds normoverschrijdingen te zien zijn in metingen van ons oppervlaktewater. HHNK treft deze middelen nog steeds in het water aan. En hoewel gelukkig steeds minder, ook boven de wettelijke norm.
Het onderwerp brengt altijd veel emoties met zich mee. In het verleden werd een discussie in het Algemeen Bestuur regelmatig gesmoord met de stelling dat gewasbeschermingsmiddelen gewoon toegelaten zijn, dat hier altijd heel zorgvuldig naar gekeken wordt en dat het waterschap er niet over gaat.
Uit het rapport blijkt ook wel hoe ingewikkeld deze materie is. In het onderzoek zijn 4 rollen die het waterschap heeft bestudeerd. De rol van gebruiker, die van onderzoeker door middel van metingen en monitoring, die van toezichthouder en tenslotte die van kennisdeler en stimulator van bovenwettelijke maatregelen.
Rollen van het waterschap
Wat betreft de rol als gebruiker is HHNK streng voor zichzelf, we passen geen gewasbeschermingsmiddelen toe. In pachtcontracten, bijvoorbeeld voor beweiding van dijken, wordt deze norm bij nieuwe contracten ook gehanteerd.
Als onderzoeker doet HHNK wat er moet gebeuren. Er zijn voldoende gegevens om het landelijke meetnetwerk van gegevens te voorzien. Of het meten nu echt inzicht geeft is de vraag. Er worden periodiek puntmetingen verricht, het aantal middelen varieert, oude middelen worden niet meer bepaald, en er is niet te herleiden wat de bron is.
Voor de rol als toezichthouder en handhaver heeft HHNK een beperkte verantwoordelijkheid. HHNK heeft bijvoorbeeld geen bevoegdheid bij het aantreffen van een normoverschrijding van een bepaalde stof hoewel handhavingsacties effect hebben op het gedrag van agrariërs. Echter de handhavingscapaciteit lijkt beperkt. HHNK is hierbij gericht op samenwerking met de agrarische sector en volgt het motto: “Zacht waar het kan, hard waar het moet”, al is niet precies duidelijk hoe dit vorm gegeven wordt.
Tot slot de rol van kennisdeler, stimulator en beïnvloeder van landelijk beleid. HHNK heeft de laatste jaren gewerkt aan bewustwording bij gebruikers, waarbij monitoring, advisering en subsidiemogelijkheden werden ingezet. Dit zijn zogenaamde bovenwettelijke maatregelen die in het veld als positief ervaren worden. De effectiviteit en doelmatigheid is niet goed aan te tonen omdat er geen concrete doelstellingen geformuleerd zijn.
Conclusies en aanbevelingen
Een paar belangrijke algemene conclusies zijn:
- Ondanks dat er een positieve trend is in de afname van overschrijdende hoeveelheden gewasbeschermingsmiddelen in het water worden de Kader Richtlijn Water (KRW) en landelijke doelen niet gehaald.
- HHNK heeft positief bijgedragen aan het terugdringen van normoverschrijdingen in het oppervlakte water, hoewel de mate waarin niet te herleiden is.
De belangrijkste aanbevelingen zijn om:
- Beleidsdoelen expliciet te maken, wat wil je bereiken en hoe doe je dat
- Bekijk bij gelimiteerde middelen waar je op wil inzetten
- Werk beter samen en stem af met andere actoren zoals de milieupolitie, de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) en de omgevingsdienst.
- Wees er als HHNK van bewust dat er vanuit zorgplicht of maatschappelijke verantwoordelijkheid een bredere rol gekozen kan worden, wees hier bewust van bij beleidskeuzes.
Nog veel te doen
Ik schreef al dat in het verleden het CHI de keuze om op dit vlak beleid te maken uit de weg is gegaan. HHNK gaat er immers niet over. Ook nu waren deze sentimenten in het AB duidelijk aanwezig. Er werd zelfs voor gepleit om op pachtgronden landbouwgif weer toe te staan.
Gewasbeschermingsmiddelen zijn inderdaad toegelaten, ze kunnen dus ook gebruikt worden, maar ze horen NIET in het oppervlaktewater thuis. Daar wordt het landbouwgif! Er is nog veel te doen.
december 2020
Peter Vonk,
op persoonlijke titel
Nawoord
Dank aan collega algemeen bestuurslid Peter Vonk dat hij als gastschrijver voor ons wilde optreden.
Het Algemeen Bestuur van HHNK heeft de conclusies en aanbevelingen overgenomen en aan het Dagelijks Bestuur gevraagd de aanbevelingen uit te voeren. Onze fractie heeft zijn steun daaraan gegeven en zal in de komende jaren op de voet volgen hoe het met de uitvoering zal gaan. Wij zullen zeker niet meegaan met initiatieven om zelf als Hoogheemraadschap weer gewasbeschermingsmiddelen te gaan gebruiken of het gebruik alsnog aan pachters toe te staan.
Piet Oudega
