Is het waterschap echt zo duur? (2)

Huishoudens gaan in ons waterschap HHNK, afhankelijk van samenstelling en woonsituatie, in het algemeen zo’n 9 – 11% meer betalen dan in 2024. Voor andere waterschappen liggen die percentages soms nog (veel) hoger. Dat is ruim boven de inflatie die voor 2025 wordt verwacht. In het vorige artikel zagen we dat over een periode van tien jaar bezien de tarieven nauwelijks afwijken van de inflatie in die periode. Maar de laatste jaren verandert het beeld. Hoe komt dat eigenlijk? En gaat dat in de komende jaren zo door?

Wat kunnen we in de komende jaren verwachten?

Het waterschap HHNK voert een consistent en voorzichtig financieel beleid. Vanaf 2015 is te zien dat de tariefstijgingen zelfs achterbleven bij de inflatie. Maar in 2021 veranderde de trend. Dit kwam vooral door de sterk stijgende kosten van energie en materialen. Als gevolg van corona ontstonden tekorten en daardoor prijsstijgingen in de bouw, en de oorlog in Oekraïne leidde vervolgens tot hoge prijsstijgingen voor energie. Waterschappen zijn grote energiegebruikers, vooral voor de zuiveringsinstallaties en in het geval van HHNK ook voor het drogen van het slib uit de installaties. De vele geïnstalleerde zonnepanelen leveren een bijdrage aan de energievoorziening, maar nog lang niet genoeg. In de laatste jaren is daardoor vooral bij de zuiveringsheffing een sterke toename van het tarief te zien.

De watersysteemheffing geeft hetzelfde beeld. In werkelijkheid zijn de uitgaven voor gemalen en dijken recent nog sterker gestegen dan aan de belastingopbrengsten is te zien. Er werden vele miljoenen uit de reserves gehaald, zelfs tientallen miljoenen meer dan er in zaten, om de tarieven niet te sterk te laten stijgen.

Helaas is dit niet het hele verhaal. Er speelt meer, waardoor ook in de komende jaren de kosten sterk zullen blijven stijgen en dus ook de belastingen. Al vanaf 2023 gaan de grafieken vrij steil omhoog en dat blijft zo. De kosten van het waterschap groeiden steeds sterker, omdat er op alle fronten nieuwe ontwikkelingen zijn die investeringen vragen. Dat gaat de komende tien jaar zeker door. Klimaatverandering en kwaliteitsverbetering voor het oppervlaktewater staan daarbij centraal.

Klimaatverandering vraagt investeringen

De opwarming van de aarde leidt tot verschillende klimaateffecten. In ons gebied leidt dat zowel tot heviger buien als tot langere natte en droge periodes. En beide vragen maatregelen van het waterschap. De heviger buien maken het nodig om in sommige gebieden het water langer vast te kunnen houden en sneller af te kunnen voeren, om overlast en verdronken oogsten te voorkomen. Dat vraagt investeringen in opvanggebieden, in verbreding of verdieping van kanalen en in extra gemaalcapaciteit. HHNK heeft daarvoor een plan van 50 miljoen euro in uitvoering en bouwt gemalen en stuwen. Om snel te kunnen reageren op situaties met overlast moet ook de crisisorganisatie verbeterd worden en dat kost eveneens extra geld.

Voor droge tijden is ook een plan in de maak. Er bestaat al een verdelingsplan voor als het water schaars is. Tot nu toe kunnen we nog voldoende zoet water uit het IJssel- en Markermeer halen, maar we moeten er rekening mee houden dat dat niet altijd mogelijk zal zijn. Water beter vasthouden en goed verdelen over het gebied wordt dan belangrijk. En ook dat vraagt investeringen.

En laten we de zeespiegelstijging niet vergeten. Die gaat weliswaar heel geleidelijk, met kleine stapjes per jaar, maar onze dijken worden er voortdurend op aangepast. En ons waterschap telt 269 km primaire keringen (dijken en duinen).

De tarieven van ons waterschap voor droge voeten en voldoende water horen nu al tot de hoogste in Nederland. Dat is geen wonder, omdat het grootste deel van ons gebied onder de zeespiegel ligt. Dat vraagt veel van de bescherming tegen overstromingen en wateroverlast. Bovendien wordt in die badkuip op veel plaatsen landbouw bedreven en liggen  er dorpen en steden, die een aangepast waterpeil vragen. Ons HHNK-gebied telt dan ook 2700 verschillende peilgebieden, met ruim 2200 gemalen en gemaaltjes, 87 sluizen en 5400 stuwen die het waterpeil in de betreffende gebieden regelen. Stuk voor stuk kostenposten.

Kwaliteit van het oppervlaktewater moet beter

De grootste verbetering van de waterkwaliteit in het oppervlaktewater zagen we al vanaf de jaren zestig, toen de zuiveringsheffing werd ingevoerd en bedrijven zo werden gestimuleerd om hun lozingen terug te dringen. De waterschappen gingen bovendien zuiveringsinstallaties bouwen. Maar daarmee is het buitenwater wel schoner, maar nog niet schoon geworden. De Europese Unie heeft met de Kaderrichtlijn Water (KRW) voorschriften neergelegd waaraan moet worden voldaan. En dat vraagt nog grote inspanningen. Vooral het voorkomen van bestrijdingsmiddelen in het water lijkt daarbij een taai probleem.

Vandaag de dag zijn er bovendien nieuwe vormen van vervuiling: microplastics en resten van medicijnen en hormonen. Die horen niet in het buitenwater thuis, maar komen er wel in. Voor een heel belangrijk deel gebeurt dat via de riolen en uiteindelijk de zuiveringsinstallaties. Ook is het wenselijk dat de zuiveringsinstallaties meer organische vervuiling uit het afvalwater halen dan nu de norm is. De Europese Unie heeft daarom nieuwe eisen opgesteld voor de reiniging van het afvalwater: de Herziene Richtlijn Stedelijk Afvalwater. Die dwingt het waterschap om in de jaren tot 2045 in fasen alle 15 zuiveringsinstallaties aan te passen en uit te breiden, zodat het zuiveringsrendement omhoog gaat, de nieuwe stoffen grotendeels uit het afvalwater worden gehaald en de installaties energieneutraal worden. Een project dat binnen HHNK de Grote Verbouwing wordt genoemd. De naam geeft al aan dat er vele, vele miljoenen extra mee gemoeid zullen zijn.

Wat betekent dit voor de tarieven in de toekomst?

Hoewel nog lang niet alle plannen klaar liggen om te worden doorgerekend, kan het niet anders of de tarieven gaan in de komende jaren verder drastisch omhoog. Een stijging van 10% per jaar is al voorzien voor de komende vijf jaar. Een beeld voor daarna is er nog niet, maar er is geen reden om dan lagere tariefstijgingen te verwachten.

Onze fractie ziet onder ogen dat deze stijgingen onaangenaam zijn en een steeds groter beslag leggen op de financiën van onze inwoners. Gelukkig heeft HHNK, mede door onze inzet, het best mogelijke kwijtscheldingsbeleid dat de wet toestaat. Met de snelle groei van de tarieven wordt dit beleid steeds belangrijker. Onze fractie hecht ook sterk aan een eerlijke verdeling van de belastingen over de verschillende groepen. In 2025 wordt daar nieuw beleid voor gemaakt en de fractie zal zich inzetten om de positie van de inwoners en de eigenaren van woningen zoveel mogelijk te beschermen.

Maar het is ook zo dat de tariefstijgingen vooral het gevolg zijn van investeringen in kwaliteitsverbetering en daarmee gericht zijn op een betere toekomst. Als goede voorouders investeren we nu in de gezonde toekomst van onze (klein)kinderen. Waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen en minima kwijtschelding krijgen. Daar staat onze PvdA fractie voor!