Fractiejaarverslag 2019

De PvdA fractie van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier heeft een mooi jaar achter de rug. Een terugblik op 2019.

Algemeen

Het jaar 2019 is intensief gestart voor de fractie met de verkiezingscampagne, inwerkperiode nieuwe algemeen bestuur, coalitiegesprekken en vorming van het nieuwe college van Dijkgraaf en Hoogheemraden. De tweede helft van het jaar kwam het bestuur van HHNK geleidelijk weer in de gebruikelijke routine. De fractie heeft gedurende 2019 elfmaal vergaderd, drie nieuwsbrieven verspreid (via de elektronische weg), deelgenomen aan het landelijke waternetwerk en de algemeen bestuursvergaderingen van het gewest bijgewoond.

Verkiezingen

De eerste twee en een halve maand van 2019 stonden in het teken van de verkiezingen op 20 maart. De fractie heeft daarin een grote rol gespeeld door onder meer bijdragen aan de stemwijzer HHNK, persoonlijke brievencampagnes, het project groene tuinen en niet te vergeten de powervrouwen. Die laatste was natuurlijk meer gericht op onze lijsttrekker Marjan Leijen. Op 4 februari is de kandidatenlijst ingeleverd bij het stembureau van HHNK. De lijst was evenwichtig samengesteld met een zeer goede regionale spreiding. Dat heeft gewerkt. De lokaal vaak zeer bekende kandidaten wisten veel voorkeursstemmen te verzamelen (zoals Kees Stam – 3613, Rina van Rooij – 2203, Piet Oudega – 1876, Fijko van der Laan – 1514, Fevzihe Sahin – 2816 en niet te vergeten Marjan met 43625). De uitslag overtrof onze stoutste verwachtingen: van drie naar vier zetels en de tweede partij binnen ons waterschap (na GWL, Groen Water en Land, de bundeling van lokale partijen).

De fractie is na de verkiezingen dan samengesteld uit Marjan Leijen, Kees Stam, Fijko van der Laan en Piet Oudega. Als steunfractieleden hebben we Elbert Volkers (water en wegen als aandachtsgebied) en Cornelis Bellis (bestuur, middelen en waterketen als aandachtsgebied). Fijko en Kees blijven lid van de commissie Water en wegen, Marjan en Piet van de commissie Bestuur, middelen en waterketen.

Collegeprogramma

Het lag na deze uitslag voor de hand dat de PvdA opnieuw een dagelijks bestuurder zou gaan leveren maar eerst diende er een collegeprogramma te worden opgesteld. Marjan nam deel aan de gesprekken over het programma, die onder leiding van de grootste partij (GWL, 7 zetels) plaats vonden. Er is een breed collegeprogramma samengesteld dat door de fractie is onderschreven. Vooral de opmerkingen over biodiversiteit, microverontreinigingen en klimaatadaptatie hadden onze hartelijke instemming. De fractie heeft bij de vaststelling nog wel aandacht gevraagd voor de aanpak van bodemdaling en voor de doelstelling om een heel transparant, benaderbaar en toegankelijk waterschap te willen zijn. De fractie heeft met hulp van twee externe begeleiders een keuze gemaakt voor een andere portefeuille dan Waterveiligheid: het werd Waterketen, inclusief duurzaamheid en innovatie waar dat aan de orde is binnen de waterketen. Marjan werd door onze fractie voorgesteld als dagelijks bestuurder en is door het AB benoemd. In dezelfde vergadering van het AB is Fijko verkozen tot onafhankelijk voorzitter van de commissie Water en wegen. Daardoor wordt Elbert zijn vaste vervanger voor de inhoudelijke inbreng (naast Kees).

Na vaststelling van het collegeprogramma en de benoeming van de dagelijks bestuurders hebben de algemeen bestuursleden met de steunfractieleden deelgenomen aan een intensief inwerkprogramma, zodat de nieuw gekozenen snel op de hoogte raakten van de lopende kwesties.

Hieronder volgen enkele inhoudelijke onderwerpen waar de fractie mee te maken kreeg in 2019.

Wegenoverdracht

In het verleden is besloten dat wegenbeheer een oneigenlijke taak is voor waterschappen. HHNK is daarom een proces gestart om de wegen over te dragen aan de gemeenten. Daar staat de fractie nog steeds achter. Het is een ingewikkeld proces. Sommige gemeenten hebben veel kilometers buitenwegen in beheer bij HHNK en weinig inwoners en zijn daarom netto ontvangers, andere (meer stedelijke) gemeenten hebben veel inwoners en weinig buitenwegen in beheer bij HHNK en zijn netto betalers. In West-Friesland worden deze gemeenten zoveel mogelijk aan elkaar gekoppeld; we zien daar de wegenoverdracht als een gezamenlijke opgave voor de West-Friese gemeenten. In Alkmaar zijn de wegen al overgedragen, in februari hebben we ingestemd met de overdracht in Hollands Kroon per 1 januari 2020. Overdracht van de wegen proberen we altijd te koppelen aan het beheer van stedelijk water, dat weer van de gemeenten overgaat naar HHNK. We streven ernaar halverwege de volgende bestuursperiode in 2025 alle wegen te hebben overgedragen.

Voor de resterende wegen in beheer bij HHNK is er een vernieuwde Nota Wegenbeheer vastgesteld, waar de PvdA mee heeft ingestemd.

Peilbesluiten

Het waterniveau in de vele watergangen in het werkgebied van HHNK wordt vastgelegd in de peilbesluiten. Net als bestemmingsplannen mogen deze niet ouder zijn dan 10 jaar. Geregeld worden daarom in het AB de peilbesluiten geactualiseerd en bij nieuwe ontwikkelingen herzien. Een peilbesluit wordt voorbereid in een gebiedsproces waarbij alle belanghebbenden worden gehoord en geraadpleegd. Wat ons betreft horen daar ook dorpsraden of – commissies bij. Het afgelopen jaar zijn er besluiten vastgesteld over Schagerkogge, Zeevang en Beetskoog, Daarnaast wordt er jaarlijks een herziening van alle peilbesluiten vastgesteld; HHNK heeft ongeveer 2000 verschillende peilen in het gehele watersysteem. De PvdA heeft bij de behandeling van de jaarlijkse herziening (vaak aanpassing aan het actuele gehanteerde peil) gewaarschuwd dat niet sluipenderwijs peilverlagingen worden doorgevoerd, maar dat er goed op de van kracht zijnde vastgestelde peilbesluiten dient te worden gehandhaafd.

Waterveiligheid

Voor de grotere dijkversterkingsopgaven zijn de besluiten inmiddels genomen en het is nu zaak deze projecten uit te voeren. Het grootste project betreft de Markermeerdijken tussen Hoorn en Amsterdam. De Raad van State heeft een voorlopige voorziening afgewezen, de Alliantie MMD kan starten met de werkzaamheden zolang die niet onomkeerbaar zijn. Het project loopt wel vertraging op. De PvdA-fractie volgt dit project nauwgezet en beziet of de bewoners en belanghebbenden voldoende worden betrokken. Tot nu toe is dat het geval.

De Waddendijk op Texel is in 2019 afgerond en Texel is veilig verklaard. Voor het onderhoud is met onze instemming een bestemmingsreserve gevormd, waaruit meerjarig het noodzakelijke onderhoud gefinancierd wordt. De versterking van de dijk Den Oever – Den Helder is in voorbereiding. De PvdA-fractie stelt daarbij vast dat participatie zo goed mogelijk wordt ingevuld met alle denkbare belanghebbenden. Het project Havendijk Den Oever is in 2019 afgerond.

Toch nog een keer de Hondsbossche Duinen. Dit versterkingsproject is bekroond met de onderscheiding ‘Pro Flora et Securitate’, ofwel een dijkversterking die tevens de biodiversiteit heeft bevorderd. We kunnen nogmaals benadrukken dat het met name Kees Stam is geweest die zich heeft ingespannen om deze versterking te koppelen aan natuur. De oplossing werd een zachte versterking door het opbrengen van veel zand. Inmiddels heeft zich daar een indrukwekkende vestiging van 90 (nieuwe) plantensoorten afgespeeld. Ook goed voor de biodiversiteit is het zogenaamde Sinusbeheer dat inmiddels ook op andere dijken wordt toegepast.

In het werkgebied van HHNK is het geen groot probleem, maar bij andere waterschappen is er wel degelijk overlast van muskusratten. Muskusratten ondergraven dijken en moeten daarom bestreden worden. Vanuit de solidariteitsgedachte draagt ook HHNK bij aan de kosten van het muskusratten beheer, zoals andere waterschappen bijdragen aan de dijkversterkingen in HHNK gebied. De PvdA-fractie heeft de verlenging van deze regeling (voor Gemene Rekening) goedgekeurd.

Waterveiligheid vereist ook dat overtollig water ofwel tijdelijk kan worden opgeslagen in waterbergingen ofwel binnen een redelijke termijn kan worden weggepompt. Voor het eerste heeft de fractie ingestemd met een overgangsperiode tussen programma Wateropgave 1 en 2 met een bijbehorend krediet. Voor het tweede heeft de fractie ingestemd met een aanvullend krediet voor het gemaal Monnickendam, waar door gestegen kosten de aanbesteding in eerste instantie was mislukt (biedingen boven de raming). In de zomer is alsnog een succesvolle aanbesteding geweest. Over gemalen gesproken, het Waddenfonds heeft subsidie toegekend voor de natte infrastructuur in de Noordkop. Dat betekent dat een gemaal geplaatst kan worden in het Balgzandkanaal ter aanvulling op de spuisluizen en dat er een vismigratiekanaal kan worden gerealiseerd.

Waterketen

In 2019 stond vooral de slibverwerking in de belangstelling door de problemen met de AEB te Amsterdam. Vanuit de rioolwaterzuiveringen (RWZI’ s) blijft slib als restproduct over, het gezuiverde water wordt als effluent geloosd op het oppervlakte water. Het slib wordt gedroogd en vervolgens verder verwerkt. Het waterschap AGV maakt daarvoor gebruik van het AEB, HHNK heeft een slibdroger in Beverwijk (de SDI). Door de problemen bij het AEB kon AGV het slib niet meer op de gebruikelijke manier laten verwerken. Bij HHNK loopt de SDI tegen het einde van de levensduur. Bovendien verbruikt deze veel aardgas, waar we eigenlijk vanaf willen. Onze nieuwe portefeuillehouder Marjan kon daarom kort na haar aantreden als dagelijks bestuurder flink aan de bak om een duurzamere oplossing voor de toekomst te vinden. Die heeft zij gevonden door een overeenkomst met HVC aan te gaan waarbij het slib uit onze RWZI ’s in de toekomst gedroogd zal worden door restwarmte van de HVC. We hebben daarom ingestemd met de wijziging in het aandeelhouderschap van HVC en met toetreding tot de GR Slibverwerking.

In het afvalwater zitten vaak nog bruikbare grondstoffen. Deze kunnen in de markt gezet worden. HHNK is echter een te kleine partij om zelfstandig deze stoffen te kunnen verkopen. Samen met andere waterschappen neemt HHNK daarom deel aan gezamenlijk in de markt zetten van deze stoffen, in het geval van HHNK met name cellulose. Het middel daartoe is een aandeelhouderschap van Aquaminerals. Deze organisatie bundelt de landelijke volumes waardoor voordelen kunnen worden behaald op het gebied van prijs, kwaliteit en continuïteit. De fractie heeft uiteraard ingestemd met dit voorstel van haar eigen portefeuillehouder.

Overeenkomst wordt getekend (vlnr Marjan Leijen, Olaf van der Kolk directeur AQM en Noor Ney afdelingshoofd HHNK)

De RWZI’ s van HHNK vergen onderhoud en renovatie. Voor ongeveer 700 kilometer persleidingen, 289 rioolgemalen, 15 rioolwaterzuiveringen en een slibdroger is de komende vijf jaar ongeveer 30 miljoen euro nodig. Dit is nu in een programma ondergebracht, waardoor een efficiëntere bedrijfsvoering mogelijk wordt. Dat heeft natuurlijk onze steun gekregen.

Jaarrekening 2018/begroting 2020/meerjarenperspectief

In mei behandelden we de resultaten van 2018. Die stemmen ons positief. Verreweg de meeste doelen en prestaties zijn behaald. De fractie is zeer tevreden over de inspanningen voor social return in aankoop en aanbestedingen, een belangrijke stap in de richting van participatie van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Daarnaast hebben we waardering voor de adequate wijze waarop HHNK is omgegaan met de droogte van 2018. Wel hebben we zorgen over de stijgende kosten als gevolg van CAO afspraken en over de kostenstijgingen in GWW (grond, weg- en waterbouw).

Vervolgens spraken we in het najaar over de begroting 2020 en het Meerjarenperspectief (MJP). Ook daar zien we kostenstijgingen, die leiden tot hogere belastingen, gemiddeld 3,5% per jaar. Dat betekent voor de belastingbetaler een stijging tussen 2,1 en 3,6%, afhankelijk van de persoonlijke situatie. Het hoogste stijgingspercentage is voor de eigenhuis bezitter met een WOZ waarde van ongeveer € 400.000, =; het lagere percentage is voor de huurder. De PvdA-fractie vindt dat verdedigbaar. In het collegeprogramma is vastgelegd dat de belastingdruk met niet meer dan de inflatie mag stijgen. De gewogen inflatie voor het MJP is 3,2%. Bovendien hebben we uitgesproken dat goed nieuw beleid best meer mag kosten en dus ook meer belastinggeld. Zo hebben we nog wensen op het gebied van het verwijderen van stoffen uit het afvalwater zoals microplastics, medicijnresten. We willen biodiversiteit bevorderen en het klimaat en energieprogramma volledig uitvoeren. Wensen genoeg, waar we voorjaar 2020 op terug gaan komen.

Kostentoedeling/belastingstelsel

Samenhangend met de begroting is de immer terugkerende discussie over kostentoedeling aan de verschillende belastingplichtige groepen. In de verordening is vastgelegd dat de kostentoedeling iedere 5 jaar wordt herzien of aangepast. Het komt echter geregeld voor dat er tussentijds weer een aanpassing noodzakelijk is. Dit jaar door een uitspraak van de Hoge Raad. Die bepaalde dat van de infrastructuur, de wegverhardingen, alleen het verharde oppervlak meetelt voor de tariefdifferentiatie en niet langer de bermen. Dit zou als consequentie hebben dat de categorie ongebouwd een extra tariefstijging krijgt te verduren. Om de stijging van de tarieven gelijkmatiger over de categorieën te verdelen is de differentiatie aangepast en is ook de waarde peildatum geactualiseerd. Vooral dat laatste stuitte ons tegen de borst, maar hierin kregen we geen meerderheid in het algemeen bestuur.

In december kregen we een nieuw voorstel vanuit de Unie van Waterschappen om toch weer een poging te doen tot herziening van het belastingstelsel. Het gaat daarbij om een procedurevoorstel, geen inhoudelijke aanpassingen. De PvdA-fractie heeft ermee ingestemd. Er worden nu voorstellen gemaakt om de grootste knelpunten in het belastingstelsel aan te pakken. Enkele waterschappen lopen tegen de grenzen aan van de mogelijkheid om de tarieven voor alle categorieën gelijkmatig te laten stijgen (vooral ongebouwd en ingezetenen lopen daarbij uit elkaar). Omdat we hechten aan een eigen belastingheffing stemmen we in met dit voorstel, maar eigenlijk willen we wel een paar stappen verder (zoals afgesproken in de landelijke overleggroep van de PvdA).

De PvdA is ook sterk voorstander van kwijtschelding. We willen dat alle gevallen zoveel mogelijk gelijk worden behandeld. Dat is weer een stapje dichterbij met een vereenvoudiging voor de kleine zelfstandigen. Ondernemers kunnen nu aanspraak maken op kwijtschelding zonder een BBZ-beschikking van de gemeente.

Regionale energiestrategie (RES)

Provincie, gemeenten en waterschappen dienen in een RES een document op te stellen waarin wordt uitgewerkt hoe tot 2030 de opgaven voor duurzame elektriciteitsopwekking en aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving worden gerealiseerd. HHNK zit aan tafel in de twee RES’n die ons werkgebied omvat. Tijdens de gesprekken is gebleken dat gemeenten veelvuldig kijken naar het waterschap als grootgrondbezitter voor de plaatsing van zonnepanelen en windturbines. Die kunnen mooi op dijklichamen, is de gedachte. Voor de PvdA-fractie is de veiligheid van dijken echter doorslaggevend. We volgen daarom het voorstel van het dagelijks bestuur dat erop neerkomt dat er geen zon en wind op dijken zal worden toegestaan, dat voor zon en wind op eigen terrein een ‘ja, mits’ geldt en dat zon op water eveneens tot een ‘ja, mits’ komt. Thermische energie uit oppervlaktewater en afvalwater omarmen we evenzeer.